نگاهی به مجموعه عکس گریه برای آزادی فروغ علایی
(برنده جایزه اول بخش ورزشی ورلدپرس فوتو 2019)

فرهاد مطاعی:
هر جشنواره ای رویکرد و خط فکری خاص دارد که آن را به هدف می رساند. ورلدپرس فوتو تغییرهای جزیی را هر چند سال یک بار در رویکرد جشنواره اعمال می کند اما کلیات تغییر چندانی ندارد.

درسال های اخیر بخش ورزش ورلدپرس فوتو نگرشی یکسان داشته به عبارتی در بخش تک عکس، به لحظه قطعی ، اتفاقات ، لحظات ناب ورزشی و احساسات ورزشکاران بیشترین توجه را داشته است.  در بخش مجموعه عکس نیز نگاه ها به سمت ورزشکاران معلول، کودکان ورزشکار و همچنین ورزش در شرایط سخت است.

مجموعه عکس گریه برای آزادی از فروغ علایی جایزه اول بخش ورزشی ورلدپرس 2019، رویکردی متفاوت نسبت به تک عکس و مجموعه عکس های پیشین ورلدپرس فوتو دارد.

موضوع مجموعه عکس علایی ورزش و ورزشکاران نیست بلکه حاشیه ورزش است. در مجموعه هیچ ورزشکاری دیده نمی شود. آشکار است که گریه برای آزادی به حاشیه فوتبال اشاره دارد، حاشیهای که ورزش را با سیاست در آمیخته است.

 اخبارهای که دو سال اخیر از ایران به سراسر جهان مخابره شده بیشتر رنگ و بوی سیاسی و اقتصادی داشت. از تجمع و تظاهرات گرفته تا کُری خوانی سیاستمداران، افزایش تحریم و پس از آن تورم زیاد و تاکید بر محرومیت فردی و اجتماعی مردم ایران و غیره. در راس این اخبار، خبرهای از آزادی حجاب زنان و موضوعات مرتبط با زنان نیز وجود داشت.

زنان، احساسات، محدویت ها و دغدغه هایشان همیشه موضوع جذابی برای تولید آثار هنری بوده، از نقاشی گرفته تا رمان، فیلم و همچنین عکاسی. تاکید بر حقوق زنان و برابری اجتماعی مسئله ای است که در چند سال اخیر توجه زیادی به آن شده و مجموعه عکس مذکور با هوشیاری روی موضوع ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه ها توجه دارد. محدویت زنان در ایران محدود به این موضوع نمی باشداما علایی زیرکانه موضوع ریزی را انتخاب و عکاسی کرد.

مجموعه عکس گریه برای آزادی، همان گونه که در عنوان بر آمده، بیشترین تاکید را بر علایق، احساسات و هیجان زنانی دارد که استادیوم ورزشی برای اولین بار تجربه می¬کنند. هیجانات زنان، حس همذات پنداری را در ببنیده به وجود نمی ¬آورد بلکه تاثیری متفاوت دارد که در ادامه شرح داده می¬ شود.

 در عکس نخست و  در نگاه اول، حس زندان به مخاطب دست می دهد. سپس دیدن لباس ورزشی، سبب آشکار شدن موضوع، هدف و کلیت ماجرا می شود؛ که همه در یک عکس نهفته است. محیط ورزشی با لباس های ورزشی و محدویت زنان و غم و نگاه حسرت باری که بر چهره زن مسن حاکم است. در عکس دوم  ورود زنان به ورزشکار برای اولین بار با احساساتی همچون تبسم، خنده، قهقه، استرس و نگرانی دیده می شود. در پیش زمینه زنانی حضور دارند که با توده تماشاگران پس زمینه بسیار متفاوت اند، علایی در کپشن آنان را نگهبان معرفی می¬کند. عکس سوم عکس العمل دختران جوان به لحظه حساس ورزشی است. چهره ها کاملاً معطوف به زمین بازی است. این عکس افسوسی را به مخاطب انتقال می¬دهد چرا که به دلیل ممنوعیت ورود زنان این هیجان و ابراز احساسات از آنان گرفته شده است. عکس چهارم حاشیه موضوع مجموعه عکس است که در درون آن تکنیک مجاورت نهفته است. تضاد دو عمل در یک مکان. فضای دینی و معنوی در محیطی ورزشی و نا مرتبط. این زن شاید از نگهبانان باشد، شاید از زمره تماشاگران مشتاق. عکس پنجم تاکید بر دو تماشاگر زن دارد که تا حدودی از موضوع اصلی مجموعه جدا می شود. نبود این عکس لطمه ای در مجموعه به وجود نمی آورد. دو عکس شش و هفت اوج هیجان زنان در وزشگاه است که به بیهوشی و گریه ختم می-شود. عکس هشتم بسیار متفاوت از مجموعه عکس است. هفت عکس قبلی محیطی خارجی، ورزشی و پرجمعیت را نشان می¬دهد اما به یکباره به محیط دو نفره و داخلی ورود پیدا میکند. این عکس از مجموعه دیگری به نام دختر استادیوم که به این مجموعه اضافه شده است.

در اینجا خط داستانی تا حدودی به هم ریخته می شود و می توان گفت نحوه ورود به داستان جدید مناسب صورت نگرفته است چرا که تغییر مکان شوکی در مخاطب ایجاد می کند. عکس بعدی دختری که مشغول گریم بود با ظاهری پسرانه در ورزشگاه و در کنار مردان مشغول تماشای بازی است. اگر علایی تنها عکس نهم را برای معرفی داستان جدید به کار می برد، خط روایت مجموعه عکس بهم نمی خورد و پرشی نیز ایجاد نمی شد. عکس دهم تکرار عکس اول است که هوشمندانه انتخاب شده است و تاکید بر منع ورود زنان و ادامه قضیه با همین روال را دارد، به عبارتی درآخر مجموعه آزادی برای زنان دیده نمی شود و شرایط هیچ تغییری نکرد. عکس به ادامه مسئله که همان ورود زنان به ورزشگاه است باز می گردد. در عکس فضای خوش و بش زن و مردی دیده می شود که حصاری نفوذ ناپذیر بین آنان است. مردان به سادگی در حال حرکت هستند اما زنان در راستایی دیوار نشسته اند یا در انتهای سالن دیده می شوند.